Od početka ove godine u nekoliko gradova u Republici Srpskoj, kao i u nekoliko kantona Federacije BiH proglašena je epidemija morbila i velikog kašlja, a od kojih stručna lica kažu da je jedina odbrana kolektivni imunitet stanovništva koji se postiže vakcinacijom djece određenog uzrasta. Međutim, u poslednje vrijeme opada broj vakcinisanih, što je dovelo do ponovne pojave ovih bolesti koje su se smatrale gotovo iskorijenjenim. Gotovo svi oboljeli su ili nevakcinisani ili nepotpuno vakcinisani, kažu podaci Zavoda za javno zdravstvo.
Kako smo pisali u našem tekstu od 08.03.2024. godine, u Banjaluci je proglašena epidemija morbila. Dana 22.03.2024. godine na web sajtu Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske su ažurirani podaci te stoji da i dalje ima 30 prijavljenih slučajeva morbila u Republici, od kojih je 14 u Banjaluci. U saopštenjima Instituta i dalje stoji da je vakcinacija najbolja prevencija.
Koje vakcine su obavezne? Koje su zakonske kazne za odbijanje vakcinacije?
Na ova pitanja odgovore nam daje advokat Vladimir Dragičević iz Banjaluke.
U Republici Srpskoj na snazi je Zakon o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti kojim se uređuje sistem zaštite stanovništva od zaraznih bolesti, mjere koje se obavezno sprovode radi sprečavanja i suzbijanja, eliminacije i eradikacije zaraznih bolesti, prava i obaveze republičkih organa, organa jedinice lokalne samouprave, zdravstvenih ustanova, drugih pravnih lica, preduzetnika i fizičkih lica u postupku sprovođenja mjera za sprečavanje i suzbijanje zaraznih bolesti, kao i druga pitanja od značaja za zaštitu stanovništva od zaraznih bolesti, a koje pitanje je od opšteg interesa za Republiku Srpsku.
Ovim zakonom propisana je obavezna imunizacija – vakcinacija protiv tačno navedenih bolesti, a koja ne može biti odbijena od lica koje treba da se podvrgne imunizaciji ili njegovog roditelja, odnosno staratelja. Tako ovaj zakon propisuje da je obavezna vakcinacija: protiv hepatitisa B, tuberkuloze, difterije, tetanusa, pertusisa, poliomijelitisa, hemofilus influence tip b, morbila, rubeole i parotitisa, za djecu i omladinu određenog uzrasta, kao sistematska imunizacija.
Posebnim kalendarom imunizacije/vakcinacije utvrđuje se kada je potrebno da se primi svaka od navedenih vakcina čije primanje predstavlja sistemsku imunizaciju. Dakle, ne samo da se ova vakcinacija sprovodi redovno, po određenom kalendaru i u određenom uzrastu djece, već je i svaka od ovih vakcina zakonom propisana kao obavezna, radi zaštite javnog zdravlja.
Obavezna vakcinacije ne sprovodi se, odnosno može biti odbijena, samo u slučaju postojanja medicinske kontraindikacije, koju utvrđuje doktor medicine odgovarajuće specijalnosti ili Komisija za praćenje neželjenih događaja imunizacije i hemioprofilakse. Iz ovoga slijedi da sam roditelj ne može da donese odluku da li će se dijete vakcinisati ili ne, iz jednostavnog razloga što je zakonom propisano da je vakcinacija od tačno određenih bolesti obavezna.
Isti zakon propisuje i da je za boravak djece u predškolskim i školskim ustanovama, kao i u ustanovama za smještaj djece bez roditeljskog staranja, neophodno da su ispunjeni uslovi u vidu obavezne vakcinacije, a da će u slučaju kada obavezna vakcinacija bude odbijena od strane roditelja/staratelja, nadležna zdravstvena ustanova pismeno obavijestiti o tome zdravstvenu inspekciju.
Kazne za odbijanje vakcinacije
Zakon propisuje novčanu kaznu od 100 KM do 1.000 KM za roditelja, odnosno staratelja djeteta ako odbije vakcinaciju djeteta vakcinom iz programa obavezne sistematske imunizacije. Nadzor nad primjenom ovog zakona vrši zdravstvena inspekcija i Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, pojašnjava advokat Vladimir Dragičević.
Konačno zaključujemo da iako je zakon nedvosmislen kada je u pitanju zaštita od zaraznih bolesti, očigledno je da roditelji/staratelji i dalje pronalaze načine da izbjegnu vakcinaciju djece, što dovodi do negativnih posljedica po cijelo društvo i javno zdravlje. Ono što je nesporno dovelo do takvih posljedica jeste nepostojanje kontrole ili loša kontrola primjene ovog zakona, te nepostojeće ili loše kontrole prilikom upisa u predškolske i školske ustanove. Situaciju bi možda promijenili i veći iznosi zaprijećenih novčanih kazni koje su svuda u regionu, a posebno u zapadnoj Evropi višestruko veće nego kod nas.
