- oktobar 1969. godine zauvijek je urezan u sjećanje Banjalučana i svih građana Krajine kao dan kada je grad gotovo sravnjen sa zemljom.
Danas se navršava 56 godina od katastrofalnog zemljotresa koji je iza sebe ostavio pustoš, ljudske žrtve i razaranja, ali i primjer nezapamćene solidarnosti i obnove.
Banjaluku, najveći grad Republike Srpske, 27. oktobra 1969. godine pogodio je zemljotres jačine 6,6 stepeni Rihterove skale. Bio je to glavni udar koji se dogodio oko 9.11 časova ujutru, a prethodila su mu dva snažna potresa tokom prethodnog dana – u 15.36 (5,6 stepeni) i u 2.55 časa (4,8 stepeni).
Nedugo nakon glavnog udara uslijedio je još jedan naknadni potres jačine 4,7 stepeni, koji je dodatno pogoršao stanje u već razoreni grad.
Prema podacima Hidrometeorološkog zavoda Republike Srpske, ukupno su četiri zemljotresa u ta dva dana potresla šire područje Banjaluke.
U razornom zemljotresu poginulo je 15 ljudi, dok je 1.117 osoba lakše ili teže povrijeđeno. Najveća tragedija dogodila se u zgradi poznatoj kao “Titanik”, gdje je život izgubilo 13 osoba. Tragično je stradala i djevojčica u Ulici braće i sestara Kapor, kada se dio kuće obrušio dok se igrala u dvorištu. Još jedan muškarac poginuo je ispred tadašnjeg restorana “Kozara”, gdje ga je u panici prilikom naknadnog udara pogodila cigla.
Grad u ruševinama
Zemljotres je prouzrokovao ogromnu materijalnu štetu: oštećeno je ili uništeno 86.000 stambenih jedinica, 266 školskih objekata, 152 zgrade javne uprave i administracije, 146 kulturnih ustanova, 133 zdravstvena objekta i 29 socijalnih ustanova.
Banjaluka je ostala bez struje i vode, ulice su bile zatrpane ruševinama, a vojska, radnici i građani rame uz rame su danima čistili grad. Pomoć je stizala iz svih krajeva bivše Jugoslavije, ali i iz Evrope i svijeta.
emljotresi su ostavili katastrofalne posljedice na području 15 opština Bosanske Krajine – od Banjaluke, Čelinca i Laktaša, do Gradiške, Kneževa, Prnjavora, Srpca, Prijedora, Sanskog Mosta, Ključa, Kozarske Dubice i Novog Grada.
Obnova i novi početak
Uprkos razaranju, Banjaluka je zahvaljujući solidarnosti i pomoći ljudi iz cijele zemlje relativno brzo obnovljena. Grad je ponovo stao na noge, izrastao u savremen i moderan centar obrazovanja, privrede, kulture i administracije.
Danas, 56 godina kasnije, Banjaluka stoji kao simbol otpornosti i zajedništva, a svake godine 27. oktobra građani se sjećaju žrtava i herojskog duha onih koji su iz pepela podigli svoj grad.
“Krivi sat” – nijemi svjedok tragedije
Jedan od najpoznatijih simbola tog tragičnog jutra je “Krivi sat”, koji se i danas nalazi u centru Banjaluke.
Ovaj sat svjedočio je zemljotresu koji je 27. oktobra 1969. godine razorio grad. Iako je fizički ostao neoštećen, njegov mehanizam je tri minute kasnije zauvijek stao.
Danas, više od pola vijeka kasnije, sat i dalje stoji kao spomenik vremenu koje je stalo – pokazuje tačno devet časova, 10 minuta i 56 sekundi, trenutak kada je prije 56 godina katastrofalni zemljotres jačine 8,5 stepeni Merkalijeve skale potresao Banjaluku.
Sjećanje koje ne blijedi
Na mjestima gdje su nekada bile ruševine, danas se uzdižu nove zgrade, škole i institucije.
Ali, sjećanje na jutro kada se grad zatresao i kada su se u trenu promijenili životi hiljada ljudi i dalje živi — kao opomena prirodnoj sili, ali i kao podsjetnik na snagu ljudske solidarnosti.
