Trenutni nivo zagađenja vazduha u Banjoj Luci
Banja Luka, drugi najveći grad u Bosni i Hercegovini i najveći grad Republike Srpske, imala je prema popisu iz 2013. godine 139.000 stanovnika u urbanom području i 185.000 u celoj opštini.
Sredinom 2021. godine Banja Luka je imala “umeren” kvalitet vazduha sa AQI indeksom 71, prema američkom indeksu kvaliteta vazduha (US AQI). Taj indeks se koristi širom sveta za poređenje kvaliteta vazduha koristeći merljive standarde. Izračunava se na osnovu šest najčešće prisutnih zagađivača. Za Banju Luku zabeleženo je samo prisustvo PM2.5 čestica u koncentraciji od 21.5 µg/m³, što je više nego dvostruko iznad preporučenog bezbednog nivoa koji je postavila Svetska zdravstvena organizacija (WHO).
Kod ovakvog nivoa zagađenja, savet je da se što više ostaje unutra, sa zatvorenim prozorima i vratima kako bi se smanjio ulazak prljavog vazduha. Osobe osetljive na zagađenje trebalo bi da izbegavaju boravak na otvorenom osim kada je neophodno, i tada da nose kvalitetnu masku.
Da li je nivo zagađenja vazduha u Banjoj Luci konstantan tokom godine?
Zagađenje vazduha je promenljivo i zavisi od mnogih faktora, poput brzine i pravca vetra i jačine sunčeve svetlosti.
Podaci sa IQAir.com iz 2020. pokazuju da je tokom juna Banja Luka postigla WHO cilj za kvalitet vazduha sa nivoom od 7.7 µg/m³ (ciljni nivo je 10 µg/m³). Meseci oko juna svrstani su u kategoriju “dobar” sa vrednostima od 10 do 12 µg/m³, dok su u martu, aprilu i avgustu do septembra zabeležene niže vrednosti kvaliteta u opsegu između 12.1 i 35.4 µg/m³, što ih stavlja u “umereni” opseg. Januar je imao najgori kvalitet vazduha sa nivoom od 84.1 µg/m³, što je klasifikovano kao “nezdrav” zbog povećane upotrebe uglja za grejanje.
Koji je glavni izvor zagađenja vazduha u Banjoj Luci?
Broj automobila i individualnih ložišta, koji su danas najveći uzroci zagađenja vazduha, povećan je. Iako tokom grejne sezone mnogi domaćinstva koriste ugalj, vazduh u Banjoj Luci uglavnom ostaje unutar granica prve kategorije kvaliteta prema Zakonu o zaštiti vazduha. Periodični loš kvalitet vazduha obično je uzrokovan većim brojem ložišta u domaćinstvima. Šokantan je podatak da Republika Srpska ima više registrovanih automobila nego zaposlenih građana.
Može li se nešto učiniti za poboljšanje kvaliteta vazduha u Banjoj Luci?
Stručnjaci upozoravaju da će, ako se aktivno ne počne raditi na razvoju javnog prevoza, veliki broj automobila negativno uticati na zagađenje vazduha. U EU su emisije sumpor-dioksida smanjene za 86%, a azotnih oksida za 59% zahvaljujući modernizaciji opreme, prelasku sa uglja na prirodni gas kao prelazno gorivo i ograničenjima emisije.
Kakve štetne efekte ima vazduh na zdravlje ljudi u Banjoj Luci?
PM2.5 čestice smatraju se opasnim po zdravlje zbog svoje male veličine, koja im omogućava da prodiru duboko u pluća i krvotok, izazivajući srčane bolesti i druge komplikacije. Ozon je sledeći najčešći zagađivač vazduha i može izazvati probleme sa disanjem, kao i pogoršanje postojećih respiratornih bolesti, poput upale pluća i astme. Azotni oksidi su prisutni u blizini puteva i fabrika i mogu izazvati plućne bolesti, astmu i druge simptome povezane sa bronhijalnim oboljenjima.
