Na današnji dan prije tačno 97 godina, 4. jula 1926. u kultnoj banjalučkoj kafani “Putnik”, osnovan je Radnički sportski klub Borac, a današnji Fudbalski klub Borac.
Zgrada u kojoj je održana osnivačka skupština nalazila se na uglu tadašnje Martićeve ulice (danas Srpska ulica), a nestala je u katastrofalnom zemljotresu, koji je Banjaluku zadesio 1969. godine.
Sama ideja o osnivanju kluba rodila se sredinom 1925. godine. Banjaluka je već imala nekoliko klubova od kojih se izdvajao Krajišnik, koji su finansirali industrijalci, imućni trgovci, a vodili viđeni ljudi.
Sa druge strane, grupa mladih trgovačkih pomoćnika željela je svoj klub. Uz fudbal, kao igru i omiljenu razonodu, slobodno vrijeme provodili su u kafani “Putnik” i iz nje je i potekla i ideja da se osnuje Borac. Mnogi savremenici tog doba su tvrdili da je Veselin Masleša dao ime klubu.
Ako se borite, ukoliko ćete se boriti za svoja radnička prava zašto da vam se klub ne zove Borac – rekao je tada Masleša, a njegovu ideju su svi sa velikim oduševljenjem prihvatili.
Poslije toga uslijedile su formalnosti. Inicijatori su se obratili vlastima da zahtjevom da osnuju klub. Prepiska je trajala gotovo godinu dana, sve do 4. jula 1926. godine, kada je održana Skupština. Za prvog predsjednika izabran je Rudolf Rudi Hiter, a usvojena su i pravila kluba i tako je počela da se piše istorija. O prvim nastupima Borca ima malo podataka, ali od zaborava je sačuvano da je krajem 1926. godine imao više od 50 članova.
Njegovo prisustvo u sve većoj sportskoj porodici Banjaluke postalo je zapaženo pogotovo poslije ubjedljive pobjede nad, do tada neprikosnovenim Krajišnikom (5:2). Borac je prvi pehar osvojio 1928. godine na sletskom takmičenju u Sarajevu kada je u finalu savladao teslićki Proleter (4:1). Taj pehar i dan-danas se čuva u Trofejnoj sali na Gradskom stadionu u Banjaluci.
Zabrane i razvoj
Prolazile su godine, Borac se takmičio u regiji Vrbaske banovine i sticao sve veću popularnost. Rad kluba je u više navrata zabranjivan, ali nikad prekidan, sve do 1941. godine. Dolazak Ante Pavelića u Banjaluku, značio je, istovremeno, da za Borac više nema života. Po okončanju rata, rad kluba je veoma brzo obnovljen. Drugi Borčev rođendan je 23. jun 1945. godine, kada su Banjalučani odigrali prvu utakmicu na novom početku.
Borac je 1950. godine konačno stigao na jugoslovensku fudbalsku scenu kao trećeligaš, da bi osam godina kasnije postao drugoligaš. U međuvremenu, igrao je i kvalifikacije za ulazak u Prvu saveznu ligu, ali nije uspio. Veliko fudbalsko slavlje u Banjaluku je stiglo tek 11. juna 1961. godine kada je Borac konačno postao prvoligaš.
NAJVEĆI USPJESI
– Pobjednik Kupa Jugoslavije 1988.
– Finalista Kupa Jugoslavije 1974.
– Četvrto mjesto u Prvoj ligi SFRJ 1991.
– Pobjednik Mitropa Kupa 1992.
Prvak RS: 2001, 2006, 2008, 2017, 2019.
Pobjednik Kupa RS: 1995, 1996, 2009, 2011, 2012, 2023.
Šampion BiH: 2011, 2021.
Pobjednik Kupa BiH: 2010.
Ali, za podvig u Prvoj ligi nije imao snage, a nije imao ni srećno složenu najbolju postavu. Na kraju sezone Borac se vratio u Drugu ligu. Na novi povratak u prvoligaško društvo čekalo se do 1970. godine, a 1974. godine klub sa Gradskog stadiona ostvario je veliki uspjeh i stigao do finala Kupa “Maršala Tita”, gdje je poražen od Hajduka sa 0:1. S obzirom na to da su te godine Splićani bili šampiona Jugoslavije, Banjalučani su prvi put izborili plasman na međunarodnu scenu. U prvom kolu Kupa pobjednika Kupova preskočili su Rimenalž (9:0, 5:1), a drugom su eliminisani od kasnijeg pobjednika ovog takmičenja Anderlehta (0:3, 1:0). Te sezone Borac bio jedini klub koji je u KPK nanio poraz Belgijancima.
Ono što nisu uspjeli 1974, uradili su 14 godina kasnije, kada su prigrabili pehar Maršala Tita. U finalu odigranom 11. maja 1988. na stadionu JNA bili su autsajder protiv Crvene zvezde, ali su ostvarili veličanstvenu pobjedu od 1:0 golom Senada Lupića u 60. minutu i tako izborili novi plasman na evropsku scenu.
Naredne sezone Borac se vratio u elitu, gdje je i dočekao početak ratnih zbivanja. Ratne 1992. godine ostvaren je veliki uspjeh u Fođi 29. maja osvojivši Mitropa kup pobjedom u finalu Vašutaš poslije boljeg izvođenja penala – 5:3 (1:1).
Uslijedile su tri junačke godine, kada je Borac igrajući u ligama SR Jugoslavije stalno bio gost i za to vrijeme sakupio 116 utakmica. Poslije toga “crveno-plavi” su nastavili takmičenje pod okriljem Fudbalskog saveza Republike Srpske, a od 2002. godine nastupaju i u Premijer ligi BiH iz koje su ispadali 2005, 2007, 2016. i 2018. godine, ali su se u nju ekspresno vraćali.
Osvojili su dvbije titule, prvu u sezoni 2010/11, a drugu tačno deset godina kasnije.
Ne treba zaboraviti da su u posljednje dvije decenije Banjalučani izborili još sedam izlazaka na međunarodnu scenu, a ove godine, 27. jula i 3. avgusta odmjeriće snage sa bečkom Austrijom u drugom kolu kvalifikacija za Ligu konferencije.
Danas je Borac organizovan i respektabilan klub u okviru bivše Jugisoslavije, a ambiciozna uprava podvlači da će u godinama koje dolaze igrati još zapaženiju ulogu kako u Premijer ligi BiH, tako i na međunarodnoj sceni.
Ko zna, možda do velikog jubileja, 100. rođendana, Banjalučani uspiju da naprave toliko željeni iskorak i plasiraju se u grupnu fazu nekog od evropskih takmičenja, a najrealnije je da to bude takmičenje u kojem će neastupiti za dvadesetak dana, Liga konferencije.
